ستونهای منشوری بازالتی ماکو یکی از نمونههای کمنظیر جهان است که حاصل انجماد گدازههای آتشفشانی در دوره سوم زمینشناسی است.انقباض ناشی از انجماد گدازه و با فاصله زاویهای ۱۲۰ درجه از یکدیگر اثر میکنند.در نتیجه تاثیر این نیروها، توده آذرین در جهت قایم به ستونهای شش گوش مستقیم تبدیل میگردد. معمولا ردیف منشورهای عمیقتر، منظمتر از ردیف منشورهای بالایی گدازه است. هنگامی که جریان گدازه بازالتی از دهانه آتشفشان خارج میشود، شروع به سرد شدن میکند. در حین سرد شدن و مبدل گشتن به یک لایه سنگ بازالتی، ممکن است در ضخامت آن درزه هایی بوجود آیند که تودهای از سنگ را به شکل ستون با مقطع ۳، ۵، ۶ یا ۷ ضلعی در بر بگیرند. شبکهای از این درزهها لایه سنگ بازالت را به مجموعهای از ستونهای منشوری مبدل میکند که در کنار یکدیگر قرار گرفتهاند و به وسیله درزههای منظم احاطه شدهاند. دلیل تشکیل چنین سیستمی از درزه تا حدودی پیچیده است. پیدایش فرم ابتدایی آنها به زمان سرد شدن گدازه بازالتی بر میگردد. با ادامه سرد شدن و انجماد گدازه، بر اثر انقباض بیشتر، این مجموعه درزه که بر روی سطح گدازه تشکیل شده بودند، به داخل گدازه که حالا دیگر لایه سنگ بازالتی است، توسعه یافته و سه بعدی میگردد در بعد عمق هم توسعه مییابد. الیاف بازالت با وجود مشابهت بسیار با الیاف شیشه و حتی مشابهت فرآیند تولیدی، ویژگیهای مقاومتی بهتری نسبت به آن دارد. الیاف بازالت بر خلاف الیاف شیشه در مقابل قلیاییها، مواد اسیدی و نمکی بسیار مقاوم است و به همین خاطر در بتن، پلها و سازههای دریایی کاربرد وسیعی دارد. ستونهای منشوری مخصوص سنگهای آتشفشانی بوده و انقباض ناشی از انجماد گدازه و نیروی کششی ایجادی باعث کشش در سه جهت موازی با سطح گدازه و با فاصله زاویهای ۱۲۰ درجه از یکدیگر اثر میکنند. در نتیجه تأ ثیر این نیروها، توده آذرین در جهت قائم به ستونهای شش گوش مستقیم میگردد معمولاً ردیف منشورهای عمیقتر منظمتر از ردیف منشورهای بالایی گدازه است. بازالتها دارای ساخت و بافتهای خیلی مختلفی هستند و از انواع تمام بلورین تا شیشهای تغییر میکنند. بازالتها فراوانترین سنگهای آذرین خروجی هستند و اکثر بصورت جریانهای گدازهای و همچنین سنگهای آذر آواری دیده میشود. منشورهای بازالتی منطقه آزاد ماکو در ۲۵ کیلومتر ماکو در کنار جاده ماکو – چالدران ذخیرگاه سنگی نادری قرار گرفته است.
گردآوردنده: سمیه احمدی – کارشناس فنی گروه معدنی و بازرگانی زرمش