نرگس قیصری – گروه معدن: مواد معدنی، مادر صنایع هستند اما بدون شک اهمیت مواد معدنی مانند سنگ‌آهن، بوکسیت و مس به‌عنوان ماده اولیه فولاد، آلومینیوم و مس کاتد و محتوا که خود ماده اولیه صنایع بزرگ محسوب می‌شوند، بیش از سایر مواد معدنی است.
فولاد با دایره‌ای وسیع از کاربردهای متنوع از ساختمان تا خودرو و کشتی و سایر اقلام در همه جای زندگی ما به کار می‌رود، مس نیز به‌عنوان مهم‌ترین کاربرد خود در صنایع سیم و کابل به کار می‌رود و به عنوان رسانا برای انتقال برق استفاده می‌شود و آلومینیوم که زمانی بیشترین کاربردش در تولید لوله و پروفیل‌های به کار رفته در ساختمان و در و پنجره محسوب می‌شد با پیشرفت فناوری و دستیابی به آلیاژهای مقاوم در برابر خمش و با افزایش استحکام و همچنین رسانا بودن به رقیبی برای فولاد و مس تبدیل شده و دایره حضور خود را به‌عنوان فلزی سبک به ساختمان‌سازی کشانده و با استحکامی بیش از تیرآهن‌های فولادی جایگزین فولاد شده و در صنایع سیم و کابل به‌عنوان رقیبی بسیار جدی برای مس در خطوط انتقال برق‌های قوی به کار می‌رود و در صنایع خودروسازی نیز با هدف کاهش وزن خودرو و در نتیجه کاهش مصرف سوخت به‌عنوان الزام جدید خودروسازان در قرن ۲۱ برای ورق‌های فولادی شاخ و شانه می‌کشد
آیا این تغییرات از نظر استراتژیست‌های معادن و صنایع معدنی ما دور مانده است؟
سبکی و استقامت بالای محصول
احمد مشکانی، استاد دانشگاه و کارشناس معدنی درباره تغییر رویکرد جهان در استفاده از مصالح ساختمانی و تغییر تقاضا در نوع محصولات در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: یکی از موضوعاتی که امروزه در زمینه استفاده از محصولات معدنی وجود دارد، بکارگیری موادی است که علاوه بر سبکی، میزان استحکام و مقاومت بالایی را داشته باشند. یکی از محصولاتی که می‌تواند دارای این ویژگی‌ها باشد مواد پلیمری است اما به دلیل هزینه‌های بالای آن، تمایل کمتری برای تولید و استفاده از مواد پلیمری وجود دارد. همین دلیل صنعتگران را بر آن داشته تا با استفاده از مواد معدنی به تولید محصولات جدید با ویژگی‌های یاد شده بپردازند.
وی در ادامه افزود: درحال‌حاضر یکی از محصولاتی که در صنعت ساختمان‌سازی ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد، بتن با استفاده از شن، ماسه و پوکه‌های معدنی است. این درحالی است که در بسیاری از کشورها برای ایجاد استحکام بیشتر در ساختمان‌های بلند از محصولات مصنوعی که از استحکام بالایی برخوردار هستند، استفاده می‌شود.
این کارشناس معدن افزود: در ایران با وجود ظرفیتی که برای تولید مصالح ساختمانی سبک و با مقاومت بالا وجود دارد اما تاکنون اقدام جدی در این حوزه انجام نشده و تنها چند شرکت فعال هستند که به تولید آجر و بتن‌های سبک می‌پردازند.
مشکانی گفت: جایگزین‌های فراوانی برای مواد معدنی در صنعت ساخت‌وساز تولید شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. به‌عنوان مثال پنل‌های گچی که ضخامت کمی دارند اما از مقاومت بالایی برخوردار هستند، امروزه در صنعت ساخت‌وساز به جای گچ به کار می‌روند.
وی افزود: بسیاری از کشورهای پیشرفته و صنعتی با فرآوری برخی مواد معدنی زمینه استفاده از آن را در صنایع مختلف فراهم کرده و با صادر کردن آنها به کشورهایی که با وجود در اختیار داشتن مواد معدنی امکان تولید این‌گونه محصولات را ندارند سود سرشاری را به‌دست می‌آورند.
این استاد دانشگاه در ادامه افزود: بدون شک لازم است در ایران نیز با راه‌اندازی موسسه‌های تحقیقاتی با معرفی محصولات معدنی به آنها و انجام آزمایش‌های علمی، نوع کاربرد مواد در صنعت مشخص شود. درحال‌حاضر برای برخی از محصولات معدنی همچون سیمان و باریت آزمایشگاه‌هایی برای شناسایی وجود دارد اما جایی که در آن به‌صورت گسترده کارشناسان متخصص برای تمامی مواد در موسسه‌های تحقیقاتی و مطالعاتی در کنار یکدیگر قرار گرفته و تیمی قوی تشکیل شده باشد، وجود ندارد.
وی ادامه داد: البته نداشتن دانش و آگاهی نسبت به خصوصیات مواد معدنی و کاربرد آنها در صنایع مختلف سبب شده تا بخش عمده‌ای از مواد به‌صورت خام فروخته شوند. این درحالی است که در صورت فرآوری مواد و تولید محصولات ویژه می‌توان زمینه افزایش بهره‌وری و تامین نیاز صنایع داخلی را فراهم کرده و به صادرات اندیشید. به‌عنوان مثال تولید سیمان نسوز که مصارف بسیاری دارد، می‌تواند در دستور کار قرار گیرد. به این ترتیب که با تولید سیمان مورد نیاز برای تولید سیمان نسوز از ورود این محصول به کشور جلوگیری شود.
(نرگس قیصری – گروه معدن – برگرفته از روزنامه صمت مورخ 1394/01/23)
