زندگینامه
دکتر یدالله سحابی (زاده ۱۲۸۴ در سنگلج، تهران – درگذشته ۲۳ فروردین ۱۳۸۱ در تهران) و از زندانیان سیاسی بودهاست. یدالله سحابی از اولین دارندگان مدرک دکترای علوم و از پیشگامان علم زمین شناسی در ایران است. ایشان پیش از انقلاب ریاست اداره فرهنگ تهران را برعهده داشت و در دولت موقت به نخستوزیری مهدی بازرگان که پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ تشکیل شد، سمت وزیر مشاور را داشت. از دیگر پستهای سیاسی سحابی پس از انقلاب، عضویت در شورای انقلاب و ریاست سنی دوره اول مجلس شورای اسلامی بود.
دوره آموزش ابتدایی را در دبستانهای شرف احمدی و اتحادیه و دورﮤ دبیرستان را در دبیرستانهای شرف و دارالفنون گذراند. سپس به دارالمعلمین مرکزی، که در آن زمان زیر نظر میرزا ابوالحسنخان فروغی اداره میشد، رفت و آموزش پایه را در ۱۳۰۴ به پایان رساند. سحابی پس از چند ماه آموزگاری، نزدیک سه سال در سمنان و خراسان به راهسازی پرداخت. اما با آغاز به کار دارالمعلمین عالی (دانشرای عالی که به دانشگاه تربیت معلم تبدیل شد) در سال ۱۳۰۷، که با کوشش یحییخان قراگوزلو (اعتمادالدوله) راهاندازی شده بود، به آن مرکز آموزشی وارد شد. او پس از ۳ سال فراگیری دانش، یکی از نخستین فارغالتحصیلان لیسانس در رشته علوم طبیعی از آن مرکز شد.
سحابی در سال ۱۳۱۰ کار رسمی خود را به عنوان آموزشگر علوم طبیعی در چهار دبیرستان دولتی شناخته شده آن زمان، دارالفنون، علمیه، شرف و ایرانشهر، آغاز کرد. او در شهریورماه ۱۳۱۱ پس از شرکت کردن در مسابقه علمی و قبولی در آن، از دانش آموختگان اعزام به فرانسه شد. سحابی ۴ سال در دانشگاه لیل به فراگیری دانش پرداخت و سرانجام اولین دکترای علوم ایران را با خود به ارمغان آورد. او به همراه دکتر فریدون فرشاد اولین اساتید ایرانی علم زمین شناسی در دانشگاههای ایران بودهاست.
او در دوران چهار ساله اقامت خود در فرانسه، به تحصیل در رشتههای گیاه شناسی، حیوان شناسی و آبهای زیرزمینی در دانشگاه لیل پرداخت. موضوع رساله او، تحقیق در مورد «هاگهای زغال سنگهای فرانسه و ویژگیها و انتشار چینه شناسی آنها» بود. وی در ادامه تحصیلاتش در شهر لیل، سفری نیز به «کراکوی» از شهرهای لهستان کرد و در آزمایشگاه دکتر زرن که تکنیک مخصوصی برای جداسازی اسپرها» از داخل ذغال سنگ ابداع نموده بود ـ به مطالعه و تحقیق پرداخت. گنجاندن بازدیدهای محلی دانشجویان از معادن در برنامه آموزشی درس زمین شناسی و ارتباط و همکاری مستمر با اداره کل معادن در جهت تامین نیازهای فنی آن اداره، از جمله اقداماتی بود که دکتر سحابی در ابتدای دوران دانشگاهی خود، انجام داد. تدریس دکتر سحابی در دانشگاه ـ ابتدا با سمت دانشیاری و پس از پنج سال با درجه استادی ـ به مدت ۲۵ سال ادامه یافت. البته فعالیتهای آموزشی وی تنها به دانشگاه محدود نبود، او در سایر دانشکدهها یا دانشسراها نیز در رشتههایی نظیر معدن و نقشه بردار ی که به تناسب خود مبحثی را از زمین شناسی داشتند، تدریس میکرد. سحابی هم چنین با حکم دکتر محمد مصدق از پایه گذاران بخش اکتشاف و استخراج شرکت نفت بود.
در طول ۹ دهه زندگی یدالله سحابی چندین کتاب و تعدادی مقاله از او منتشر شدهاست. یدالله سحابی بیشتر در حوزههای (طبیعت) چون فسیلشناسی، زمینشناسی، جانورشناسی، گیاه شناسی، آبهای زیرزمینی، زیست شناسی و جنینشناسی به فعالیت پرداخت. زمینشناسی عمومی، که در دهه ۱۳۳۰ از سوی دانشگاه تهران منتشر شد و کتاب شناخته شده او با نام خلقت انسان که در دهه ۱۳۴۰ چند بار به چاپ رسید، از مهمترین کتابهای اوست. او مقالههایی پیرامون زمینشناسی ایران در مجلههای مناطق خشک و کویری دانشسرای عالی به چاپ رساند. قنات قریه آیینه ورزان در جاده تهران ـ فیروزکوه و قنات بزرگ کرمانشاه که از لحاظ آبدهی در ایران بی نظیر است و امروزه هم قسمتی از آب مشروب شهر را تامین میکند، نمونههایی از منابع آبی هستند که پیش از انقلاب، با راهنمایی و تحلیل یدالله سحابی حفر شدهاند. مکان یابی کارخانه سیمان آبیک در سال ۱۳۴۹ به درخواست شرکت سیمان فارس و خوزستان، توسعه سیستم آبیاری، مطالعه و تنظیم گزارش در تایید ذخیره بزرگ سنگ آهک نسبتاً خالص و منبع سرشار آب زیر زمینی در آن مکان و مطالعه و بررسیهای فنی آسیابی برای ازدیاد سطح کشت چغندر که به درخواست کارخانههای قند بروجرد، تربت حیدریه، مرودشت و همدان بین سالهای ۱۳۵۰ تا ۱۳۶۲ انجام شدهاست، نمونههای دیگری از فعالیتهای علمی و صنعتی این استاد بزرگ و ارزنده به شمار میآیند.
درگذشت استاد یدالله سحابی، پیشکسوت زمینشناسی ایران 23 فروردین 1381
