بهناز صفری – گروه معدن: صنعت مس مانند بسیاری از صنایع دیگر در مراحل تولید از استخراج تا فرآوری نیازمند مصرف آب است اما مصرف آب در اقلیم خشک و بیآب ایران با اما و اگرهایی روبهرو است.از طرفی ایران دارای ذخایر خوب و قابلتوجهی از مس است و از این فلز استراتژیک نمیتوان گذشت.
کارشناسان معتقدند میزان آب مورد استفاده در صنعت مس به انتخاب روشها بستگی دارد زیرا برخی روشهای مرسوم که در سراسر دنیا نیز مورد استفاده قرار میگیرد، آب و انرژی کمتری مصرف کرده و هزینههای سربار را کاهش دادهاند؛ ضمن اینکه کاهش آلایندگیهای محیطزیست نیز مد نظر قرار گرفته است.
برای به حداقل رساندن میزان مصرف آب در استخراج و فرآوری مس لازم است از فناوریهای پیشرفتهای که در سایر کشورهای دنیا مورد استفاده قرار میگیرد، استفاده کرد تا کمتر با مشکل بحران آب روبهرو شویم.
سارا یوسفیفر، دکترای زمینشناسی اقتصادی وکارشناس مس ضمن بیان این مطلب به صمت میگوید: درحالحاضر در ایران با بحران آب روبهرو هستیم، ضمن اینکه استخراج مس مسائل زیستمحیطی و معضلاتی را از اکتشاف تا فرآوری در این حوزه ایجاد میکند.
وی تصریح میکند: استفاده از فناوریهای پیشرفته فرآوری با مصرف کمتر آب و حتی در مواردی بدون نیاز به آب از جمله اهدافی است که در این حوزه باید پیگیری شود. همچنین به حداقل رساندن اثرات مضر زیستمحیطی و حداقل مصرف انرژی از دیگر مواردی است که باید به آن توجه ویژه شود.
وی میافزاید: درایران کانسارهای مس بسیاری وجود دارد که به دلیل ذخیره کوچک و بالا بودن هزینه واحد فرآوری آن، رها شدهاند درحالی که لزوم استفاده از روشهای فرآوری پرتابل برای کانسارهای مس اکسیدی و سولفیدی احساس میشود.
وی خاطر نشان میکند: در فرآیند معدنی مس و عناصر همراه باید در ۳ مرحله اکتشاف، استخراج و فرآوری ماده معدنی اثرات زیستمحیطی را در نظرگرفت. در بیشتر اوقات کمترین صدمه زیستمحیطی مس مربوط به مرحله اکتشاف است. البته فرآیند اکتشاف هم به نوبه خود صدماتی را مانند احداث راه، دسترسی به ماده معدنی، حفاریهای اکتشافی سطحی و عمقی و… به محیطزیست وارد میکند. وی عنوان میکند: پس از مرحله استخراج که به دلیل جابهجایی حجم زیادی از باطله و مواد معدنی و انفجار انجام میشود تخریبهای زیستمحیطی و آسیب به حیات وحش منطقه به وجود خواهد آمد.
یوسفیفر تصریح میکند: در نهایت مرحله فرآوری است که برای انواع مواد معدنی مختلف است و برای فرآوری مواد معدنی از جمله مس و عناصر همراه آن نیاز به استفاده از اسید وجود دارد.
یوسفی فر تاکید میکند: بنابراین استفاده از بهترین روش فرآوری سازگار با محیطزیست لازم الاجراست و حتی جانمایی واحد فرآوری نیز باید با رعایت تمام اصول زمین شناسی و زیستمحیطی انجام شود که حداقل صدمه به محیطزیست را وارد کنند.
وی خاطر نشان میکند: پس از اتمام ماده معدنی یا تعطیلی معدن نیز باید برای صدماتی که به محیطزیست با عملیات معدنی زده شده راهکارهای مناسب ارائه شود. کانهزایی مواد معدنی در طبیعت طی میلیونها سال در سطح زمین ایجاد شده است و استخراج آن اثرات زیستمحیطی زیادی دارد که نمیتوان آن را نادیده گرفت.
به گفته وی؛ با توجه به تغییرات در روند بازار جهانی و واکنش شرکتهای اکتشافی و سرمایهگذاری معدنی بزرگ دنیا به کاهش قیمت نفت و البته برخی فلزات ازجمله آهن و… بسیاری از شرکتها سرمایهگذاری به مس و عناصر همراه آن علاقهمند شدهاند و سرمایهگذاری خود را به سمت این فلز با ارزش بردهاند.
اگرچه شاهد افت جهانی قیمت مس هم هستیم اما این افت به نسبت فلزات دیگر کمتر بوده است. برای سرمایهگذاران جدید با توجه به شرایط حاضر، مس و عناصر همراه میتواند گزینه مناسبی باشد.
وی تصریح میکند: بهتر است به اکتشاف کانیهای صنعتی مانند مس و همین طور فرآوری عناصر همراه مس ازجمله طلا، مولیبدن، اورانیوم و… که اغلب آلتراسیون کانهزاییهای فلزی و به عنوان ردیاب هستند، بهطور خاص توجه شود.
وی عنوان میکند: امید است با جذب سرمایهگذاران داخلی و خارجی، ایران که یکی از کشورهای دارای معادن و منابع مس و عناصر همراه است به قطب اقتصادی و سرمایهگذاری خارجی مس خاورمیانه تبدیل شود.
رابطه روشهای فرآوری با میزان مصرف آب
برای استحصال مس در تمام دنیا ۳ روش اصلی وجود دارد و این روشها است که میزان مصرف آب را مشخص میکند و در ایران با توجه به بحران آب باید روشها و فناوریهایی مورد استفاده قرار گیرد که کمترین میزان استفاده از آب را داشته باشد.
سید احمد مشکانی استاد دانشگاه با اشاره به اینکه مس به نسبت صنعت فولاد مصرف آب کمتری دارد درباره استفاده از روشهای استحصال مس به صمت میگوید: نخست باید حوزههایی که مصرف آب بیشتری دارند مانند بخش کشاورزی را کنترل کنند و سپس به بخش صنعت که درصد کمی از مصرف آب را به خود اختصاص میدهد، فشار آورند.
وی میافزاید: برای استحصال مس درکل جهان ۳روش بیشتر وجود ندارد روش نخست روش «لیچینگ» است که برای مسهای اکسیدی به کار میرود و روش دوم روش «ثقلی» است که برای مسهای دانه درشت استفاده میشود و روش سوم «فلوتاسیون» است.
وی خاطرنشان میکند: در روش نخست یعنی لیچینگ، آب چندان زیادی مصرف نمیشود و در ۲ روش دیگر آب قابل برگشت است و دوباره به چرخه تولید بازگردانده میشود که این مسئله نکته کلیدی و بااهمیتی محسوب میشود.
وی عنوان میکند: بیشتر کارخانههای مس سعی میکنند آب خود را از جایی تامین کنند که آب آن منطقه خشک نشود چراکه برای خود تولیدکنندگان مس، بازیافت آب و استفاده دوباره از آن اهمیت زیادی دارد در این صورت در هزینهها صرفهجویی میشود.
مشکانی میگوید: البته یک روش دیگری به نام روش حرارتی برای استحصال مس وجود دارد که در ایران کاربرد ندارد زیرا نیازمند سوخت و هزینههای بالایی است ولی ۳ روشی که در ایران و بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار میگیرد هزینههای کمتری دارند.
وی تصریح میکند: برای کاهش مصرف آب در مس باید از روشهای مناسب استفاده کرد روش ثقلی در ایران استفاده نمیشود و روش لیچینگ هم به خودی خود مصرف آب کمتری دارد ولی در روش فلوتاسیون آب بیشتری استفاده میشود و در ایران هم کاربرد دارد. مشکانی اظهار میکند: البته در برخی کشورهای دنیا از فناوریهایی استفاده میکنند که بهطور کلی برق و آب کمتری مصرف میکند اما فرآوری مبتنی بر انرژی باد نیز ازجمله روشهایی است که در برخی کشورها استفاده میشود که از این مزیت طبیعی بیشتر برخوردارند.
وی میافزاید: بهطور قطع مسئولان صنعت مس به سمت استفاده از فناوریهای جدید برای استحصال مس استفاده میروند چراکه روشها کاملا مشخص است با این حال استفاده از دستگاههای جدید میتواند در کاهش هزینهها و کاهش مصرف برق و آب به شدت تاثیرگذار باشد.
(بهناز صفری – گروه معدن – برگرفته از روزنامه صمت مورخ 1394/05/25)