مهدی نیکوئی – گروه معدن: طلا از گذشته‌های دور تاکنون برای جوامع مختلف بشری ارزش قابل‌توجهی داشته هر چند در گذر زمان کاربردهای آن تغییر کرده، اما از مصرف آن کاسته نشده است. در گذشته از این فلز برای ضرب سکه یا حفظ سرمایه استفاده می‌شد.
شواهد تاریخی نشان می‌دهد که طلا، این فلز سازگار از چندین هزار سال پیش در حوزه‌های پزشکی و دندانپزشکی هم کاربرد داشته است.
طلا در عصر معاصر نیز کاربردهای فراوان و متفاوتی دارد. شاید یکی از مهم‌ترین کارکردهای امروزی طلا، استفاده از آن به عنوان ذخایر بانک‌های مرکزی است کاربردی که شاید از گذشته به یادگار مانده است. کاربرد پزشکی آن هم حفظ شده و حتی به نوعی افزایش یافته است. با این حال، استفاده از آن به عنوان واحد پولی تا حدودی منسوخ شده و کارکردهای زینتی، الکترونیکی و استفاده در سایر حوزه‌های فناوری‌های سطح بالا جایگزین آن شده است.
در بسیاری از مواقع، بین قیمت طلا و سایر متغیرهای اقتصادی (مانند رشد اقتصادی، تورم واقعی و سایر متغیرهای اقتصادکلان) رابطه‌ای مشاهده نمی‌شود. به همین دلیل است که همیشه خرید و نگهداری این فلز هم برای سرمایه‌گذاران و هم دولت‌ها، یکی از بهترین راه‌های حفظ درآمدها از نوسانات کلان اقتصادی بوده است.
با این حال، در دهه‌های اخیر وضعیت قیمتی این فلز گرانبها هم از نوسانات مستثنا نبوده و سرمایه‌گذاران را درباره اتمام عصر آن نگران کرده است.
دوران رونق طلا
پیش از سال ۲۰۱۱م، چند دهه بود که قیمت طلا روندی مثبت داشت. ارزش جهانی در این مدت همواره به دلیل تقاضای بالا برای آن افزایشی بود و با نزدیک شدن به سال‌های پایانی دهه ۲۰۰۰ میلادی شدت بیشتری هم پیدا کرد.
در این زمان، با بهبود وضعیت اقتصادی چین و هند (که بنابر برخی گزارش‌ها تا ۵۵ درصد از میزان طلای جهانی را مصرف می‌کردند)، وضعیت تولیدکنندگان طلا هم روز به روز بهتر شد. میزان مصرف طلای هند به تدریج افزایش پیدا کرد. فرهنگ مصرف طلا در این کشور بسیار قدرتمند است. در هند، استفاده تزئینی و تجملاتی از طلا به شدت وجود دارد و این موضوع نشان‌دهنده شأن و ارزش اجتماعی افراد است.
علاوه بر این، هندوها در معابد خود و برای ساختن بت‌های‌شان هم میزان بسیار زیادی از طلا را مورد استفاده قرار می‌دهند که بازار جهانی را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد.
در هر صورت، این وضعیت در دوران رونق طلا سبب شده که روز به روز سرمایه‌گذاران بیشتری به این حوزه وارد شوند و تعداد تولیدکنندگان و عرضه جهانی این فلز زرد هم به سرعت افزایش یابد.
شروع حرکت معکوس
اما پس از سال ۲۰۱۱م، بازار طلا تغییرات بسیاری را شاهد بود. در این سال، قیمت طلا به قله خود رسید و پس از آن چاره‌ای به جز روند نزولی نداشت. سال ۲۰۱۲م، این روند نزولی سرعت کمتری داشت اما در طول مدت ۲ سال بعد این سرعت افزایش یافت و در سال‌جاری میلادی هم این وضعیت ادامه پیدا کرد. تغییراتی که سبب شد قیمت هر اونس طلا به ۱۲۰۰ دلار کنونی برسد ـ رقمی که در سال ۲۰۱۱م به ۱۹۰۰ دلار هم رسیده بود ـ در این برهه زمانی، اتفاقات گسترده‌ای افتاد که هر کدام از آنها به نحوی بر قیمت طلا اثر گذاشتند.
چین در مدت چند سال رونق بازار طلا به تدریج میزان تولیدات خود را بالا برد و به این طریق سهم بیشتری از نیاز خود را می‌توانست از داخل تامین کند. این موضوع، توازن عرضه و تقاضا را در بازار جهان تغییر داد.
در هند که چندین سال به عنوان بزرگترین مصرف‌کننده طلا در جهان بوده نیز این موضوع سبب مشکل دائمی در اقتصاد این کشور به نام کسری تراز تجاری شده بود؛ مشکلی که سیاستگذاران هندی را برای بهبود اوضاع به تلاش وادار کرد. درست از سال کاهش گسترده قیمت طلا یعنی سال ۲۰۱۲م، سیاست‌های جدیدی را برای مقابله با واردات بی‌رویه طلا در پیش گرفت. در این زمان محدودیت‌هایی برای واردات طلا اعمال شد که به موجب آن واردات طلای این کشور در ماه مارس ۲۰۱۲ حتی به یک سوم هم کاهش پیدا کرد.
در این زمان تعرفه واردات طلا ۲ برابر شد. در سال ۲۰۱۳م هم، تعرفه واردات از ۴ درصد به ۶ درصد افزایش پیدا کرد.روند سال‌های اخیر نشان می‌دهد که ثبات نسبی ارزها سبب شده که بسیاری از کشورها، بخشی از ذخایر طلای بانک‌های مرکزی خود را با ارزهایی مانند دلار و یورو جایگزین کنند. این امر به نوبه خود تقاضای جهانی برای طلا را کاهش داد. افزایش قدرت یوان چین هم این موضوع را تشدید کرد.
در یک سال گذشته، صحبت‌های بسیاری درباره احتمال افزایش نرخ بهره امریکا می‌شود. این موضوع سبب افزایش فشار بر قیمت طلا و مانع از رشد آن شده است.
مهندس منوچهر جلالی، از قدیمی‌ترین فعالان بخش معدن کشور در گفت‌وگو با صمت عنوان کرد: علاوه بر این عوامل رکود حاکم بر اروپا و جایگزین شدن طلا با دیگر منابع معدنی در برخی از صنایع، بر کاهش قیمت طلا اثرگذار بوده است.
آینده بازار طلا
تولیدکنندگان و معدنکاران طلا در حال حاضر با مشکلات بسیاری مواجه هستند. به دنبال کاهش شدید قیمت‌ها، بسیاری از آنها توان پرداخت هزینه‌های جاری خود ندارند و به تعدیل کارکنان و کاهش سطح تولید روی آورده‌اند. علاوه بر این موضوع، وضعیت کنونی سرمایه‌گذاران و تحلیلگران را درباره آینده این محصول معدنی با ابهام روبه‌رو کرده است.با این حال برخی از کارشناسان بازار خبر از آینده روشن طلا می‌دهند. این کارشناس در گفت‌وگو با صمت عنوان کرد: طلا از آن دسته محصولات معدنی است که همواره تقاضای جهانی خود را حفظ خواهد کرد. درحال حاضر هم با آنکه با مازاد عرضه مواجه هستیم، عواملی مانند رونق فناوری‌های پیشرفته و سطح بالا نیاز به طلا را افزایش خواهد داد و شاهد توازن دوباره در این بازار خواهیم بود.
جلالی ادامه داد: شرایط کنونی بازار طلا موقت است و با احیای دوباره قیمت آن، وضعیت تولیدکنندگان جهانی این فلز گرانبها هم بهبود خواهد یافت.از طرفی، رقابت‌های ارزی که در حال تشدید هستند و می‌توان آن را در کشمکش‌های امریکا و چین مشاهده کرد، موجب اقبال دوباره جهان به سمت طلا خواهد شد. به این ترتیب، بار دیگر طلا جایگاه خود را به عنوان یک منبع مطمئن برای ذخایر کشورها پیدا خواهد کرد.گزارش اخیر موسسه مشاوره سرمایه‌گذاری «اینکریمنتوم» هم نشان می‌دهد که بخشی از کارشناسان هنوز هم نسبت به آینده این محصول امیدوارند. براساس این گزارش، بازار طلا در ۳ سال آینده روند رو به رشدی را در پیش خواهد گرفت و در عمل دوره رکود آن به پایان می‌رسد.
این موسسه مهم‌ترین عامل رشد قیمت طلا را، سیاست‌های مالی و پولی انبساطی دولت‌های مختلف می‌داند. بنابراین گزارش، چنین سیاست‌هایی رشد اقتصادی و همچنین تورم جهان را تسریع می‌کنند و به تبع آن قیمت طلا هم بالا خواهد رفت. هر چند احتمال کاهش قیمت طلا در کوتاه مدت و تا سطح ۱۱۴۰ دلار در هر اونس وجود دارد، اما در دوره رونق ۳ ساله، قیمت آن به ۲۳۰۰ دلار خواهد رسید. «اینکریمنتوم» به صورت سالانه اقدام به بررسی بازار طلا جهانی طلا می‌کند.به نظر می‌رسد که احیای قیمت طلا در حال شروع است و با توجه به شرایط یونان و ابهام سرمایه‌گذاران درباره آینده آن، تقاضای این محصول معدنی هم‌اکنون افزایش یافته است.
(مهدی نکوئی – گروه معدن – برگرفته از روزنامه صمت مورخ 1394/04/22)
