نرگس قیصری – گروه معدن: توانمندسازی کارشناسان و متخصصان در بخش‌های مختلف آموزشی و ایجاد انگیزه و علاقه برای ادامه فعالیت در این افراد، منجر به رشد و توسعه در حوزه آموزش و پژوهش بخش معدن خواهد شد. از طرفی استفاده و بکارگیری متخصصان و افراد با تجربه در حوزه‌های آموزشی می‌تواند، روند برنامه‌های آموزشی و در نتیجه ارزش‌افزوده بخش معدن را افزایش داده و خطاهایی که ممکن است در فعالیت‌های معدنی رخ دهد را کاهش دهد. در این باره چندی پیش سازمان نظام مهندسی معدن استان تهران نخستین جلسه کمیته تخصصی آموزش و پژوهش را برگزار کرد و تعدادی از کارشناسان، مسئولان دولتی و استادان دانشگاه در آن به تبادل نظر پرداختند که بخشی از آن در این گزارش آمده است.
توانمندسازی کارشناسان و متخصصان
به گزارش صمت مدیر آموزش، پژوهش و فناوری سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران نیز در بخشی از صحبت‌های خود در نخستین جلسه کمیته تخصصی آموزش و پژوهش سازمان نظام مهندسی معدن تهران به تفاوت عملکردهای مختلف سازمان‌ها در حوزه آموزش پرداخت و گفت: رویکرد سازمان نظام مهندسی معدن در بحث پژوهش و توسعه فناوری با سازمان‌های توسعه‌ای متفاوت است. شمس‌الدین سیاسی‌راد در ادامه گفت: اگر قرار است سازمان نظام مهندسی اقدامی در زمینه آموزش و پژوهش آغاز کرده و فرآیندی را توسعه دهد باید افرادی کارآمد این وظیفه را برعهده بگیرند. این درحالی است که در حوزه پژوهش و تربیت مدیران «R&D» و کارشناسان فعال در بنگاه‌ها مشکلاتی وجود دارد. به گفته وی، بسیاری از کارشناسان و حتی مدیرانی که در بخش « R&D» یا «اچ‌اس‌ای» فعال هستند، علاقه‌ای به حوزه کاری خود نداشته و حتی آموزش‌های لازم را هم ندیده‌اند. بنابراین مسئله توانمندی‌سازی افراد برای بهبود در ایفای نقش آنها مهم است و باید در دستور کار قرار گیرد. حال اگر قرار است خدمات فنی مهندسی افزایش یابد باید دید که چه کسی عهده‌دار آن است؟ سیاسی‌راد افزود: باید دید در دولت چه کسی مسئله آسیب‌شناسی نظام مدیریت پژوهش و تحقیق و توسعه معدن و صنایع معدنی ایران را انجام می‌دهد؟ زیرا وزارت صنعت، معدن و تجارت برای برنامه‌ریزی نیاز به داده‌ها و اطلاعات آماری دارد. حال برای اجرایی کردن این موضوع، می‌توان بانک اطلاعاتی ایجاد کرده یا از طریق ارسال پرسشنامه و اشتراک‌گذاری تجارب موفق در «R&D» راه را برای ساماندهی خدمات پژوهشی هموار کرد. مدیر آموزش، پژوهش و فناوری ایمیدرو گفت: درحال‌حاضر یکی از مشکلات حوزه آموزش این است که تنها تعداد کمی از استادان آموزشی که می‌خواهند با سازمانی مانند ایمیدرو فعالیت‌های پژوهشی انجام دهند، تعهدات یک مجموعه خدمات پژوهشی را دارند.
جلسه مشترک ایمیدرو، مجلس و دانشگاه آزاد
به گفته سیاسی‌راد قرار است سازمان ایمیدرو در ۴مهر با دانشگاه آزاد اسلامی و کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی درباره برنامه ششم توسعه و جایگاه پژوهش و ارتباط بین صنعت و دانشگاه بحث و گفت‌وگویی داشته باشند. در این زمینه، سازمان نظام مهندسی معدن می‌تواند به حضور شرکت‌های حرفه‌ای در زمینه خدمات پژوهشی و حرفه‌ای در کشور کمک کند. وی معتقد است در این راه دانشگاهیان نیز می‌توانند وارد شوند زیرا دانشگاهیانی که با صنعت کار می‌کنند به دلیل اینکه پایه علمی قوی دارند و صنعت را می‌شناسند، بهره‌وری بالایی خواهند داشت. گفتنی است بسیاری از استادان اگر در صنعت فعال باشند مجبور هستند فعالیت خود را پنهان کنند اما این موضوع در دیگر کشورها به طور کامل برعکس است. سیاسی‌راد با بیان اینکه ایجاد فضای کار، بر عهده بخش خصوصی و دولت است در ادامه گفت: به طور مشخص سازمان نظام مهندسی معدن می‌تواند با رویکرد ویژه خود وارد عمل شود. همچنین اگر قرار است سازمان نظام مهندسی از متقاضی و عرضه‌کننده دفاع کند باید تعامل تنگاتنگ داشته باشد.
وی افزود: مشکل دولت این است که آیا دانش فنی و مهندسی که بخشی در دانشگاه و بخشی بیرون از حوزه دانشگاه قرار دارد در بنگاه‌ها کاربرد دارند یا نه؟
استقلال برنامه‌ریزی آموزشی از صنعت به گزارش صمت مدیرگروه فرآوری دانشگاه تربیت مدرس تهران، درباره نیاز به توسعه پژوهش و آموزش در بخش معدن و صنایع وابسته به آن گفت: سازمان نظام مهندسی معدن در دیگر کشورها همچون کانادا با ایران متفاوت است. زیرا سازمان نظام مهندسی در مجموعه‌ای که دانشگاه‌ها را ارزیابی می‌کند، حضور دارد و این سازمان نظام مهندسی است که برای دانشجویان نوع امتحانات و واحدهای درسی را مشخص کرده و دخالت جدی در این بخش دارد. بنابراین فارغ‌التحصیلان ایرانی که قصد حضور در این کشورها را دارند، با مدرک تحصیلی که در ایران به‌دست آورده‌اند، نمی‌توانند مشغول به کار شوند و بهتر است دوباره در دانشگاه‌های کشورهای مربوط بر اساس قانون و نوع برنامه‌ریزی تحصیل کرده و در نهایت جذب بازار کار شوند.
محمدرضا خالصی گفت: در اصل برنامه‌ریزی آموزشی در ایران دولتی و مستقل از صنعت است و این دو بخش با یکدیگر ارتباط ندارند. کمیته‌ای در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اطلاعات به منظور برنامه‌ریزی آموزشی تشکیل شده که استادان دانشگاهی در آن تصمیم گیرنده هستند و هیچ عضویی از انجمن مهندسان معدنی صنعت، ایمیدرو و… در این کمیته حضور ندارند.
وی بر این باور است که وظیفه کمیته آموزش و پژوهش باید ارزشیابی باشد نه اینکه به نحوه خاصی به آموزش یا پژوهش بپردازد. از طرفی اگر ضوابط و معیارهایی برای بخش‌های مختلف زنجیره ارزش معدن از اکتشاف گرفته تا فرآوری ایجاد کنیم، نتیجه مثبتی به دنبال خواهد داشت. به عنوان مثال تعیین شرایط برای کسانی که قصد دارند در مناقصه ساخت و راه‌اندازی کارخانه فرآوری شرکت کنند یک حرکت حرفه‌ای خواهد بود. به گفته این استاد دانشگاه، تعیین ضوابط مربوط به تفکیک تجهیزات در کارخانه‌ها و ضوابط تعمیر و نگهداری آسیاب‌ها به شکل علمی و تخصصی نیز می‌تواند بر فعالیت‌های بخش معدن اثرگذار باشد. البته این اثرگذاری در صورتی رخ خواهد داد که مهندسان معدنی به قوانین و ضوابط یادشده مسلط باشند و آنها را به کارگیرند. خالصی افزود: یکی از گرفتاری‌هایی که در بخش‌های مختلف فرآوری مواد معدنی وجود دارد این است که بازخوردی از نتیجه بکارگیری روش‌های نوین داده نمی‌شود تا بر اساس آنها نسبت به استفاده دوباره یا اصلاح آنها اقدام شود. بنابراین بخش آموزش باید هدفمند شده و یکسان‌سازی و استانداردسازی آموزش‌ها در برنامه‌ریزی‌ها مورد توجه قرار گیرد. مدیر گروه فرآوری دانشگاه تربیت مدرس تهران معتقد است به بحث پژوهش توجه کمی شده و نیاز است ارزیابی بیشتری در این بخش انجام شود. با گرفتن خروجی از پروژه‌های انجام شده و ارزیابی آنها، می‌توان زمینه تجاری‌سازی آنها را فراهم کرد. در این‌باره می‌توان از افراد آگاه استفاده کرده و در نتیجه تسهیل حلقه‌های پژوهشی را در دستور کار قرار داد. خالصی با اشاره به نبود ارتباط بین صنعت و دانشگاه در ایران در ادامه گفت: هیچ جای دنیا صنعت و دانشگاه به طور مستقیم با یکدیگر ارتباط ندارند بلکه یک سازمان مشخص وجود دارد که حلقه ارتباط بین دانشگاه و صنعت بوده و زمینه همکاری مشترک بین آنها را فراهم می‌کند.
هوش آموزشی نداریم
به گزارش صمت مدیرعامل شرکت زرمش نیز درباره بخش آموزش و پژوهش در پروژه‌های معدنی اینگونه گفت: متاسفانه در ایران هوش آموزشی وجود ندارد و این موضوع ربطی به فرد و مدیر نداشته و به فرهنگ‌سازی ما برمی‌گردد که چگونه دانشجویان را آموزش دهیم. به گفته سیداحمد مشکانی، دانشگاه‌ها پس‌رفت داشته‌اند که باید به آن توجه کرد. از طرفی سطح دانشگاه‌های ما ضعیف شده که نتیجه آن پایین‌آمدن سطح علمی دانشجویان است. از سوی دیگر نیاز آموزشی جامعه مشخص نیست و این درحالی است که ایران بیشتر مصرف‌کننده است تا تولیدکننده. بنابراین اگر قرار است به سمت تولید پیش برویم گام نخست باید مواد اولیه مناسبی تولید کنیم. خاک یا کنسانتره خوب تولید کنیم. باید آموزش براساس نیاز جامعه باشد. بعد از آن برنامه‌های دیگر را انجام دهیم.
وی افزود: باید به سمت روش‌های نوین جهان حرکت کرده و بخش خصوصی نیز در این بخش فعال شود. اما به دلایل مختلف نمی‌توانیم مانند دیگر شرکت‌های فعال خصوصی در دیگر کشورها فعالیت کنیم. بنابراین بیشترین آموزش باید در بخش‌های خصوصی انجام شود. مشکانی افزود: آموزش کتابخانه‌ای در ایران از دست رفته و به جای آن نرم‌افزارها جایگزین شده‌اند. بنابراین باید نسبت به بازنگری آنها و آموزش نوین اقدام کرده و از فضای مجازی و روش‌های نوین بهره برد. به گفته این استاد دانشگاه، برای نظام‌مند کردن آموزش در ایران چالش‌هایی وجود دارد و باید الگویی برای آن تهیه کرده و سرفصل‌هایی ارائه داد تا امکان اجرایی شدن آن ایجاد شود. از طرفی آموزش باید ۲ طرفه بوده و استاد و دانشجو پیگیر موضوع و مباحث علمی باشند تا اینگونه نتیجه مثبتی از کار حاصل شود.
روزنامه صمت – سید احمد مشکانی – 27 شهریور 1395
