نرگس قیصری – گروه معدن: مدیریت ریسک در فعالیت‌های معدن و صنایع معدنی از جمله برنامه‌هایی است که هم‌اکنون در بسیاری از کشورهای توسعه یافته درحال اجراست.
استفاده از مدیریت ریسک که در بخش‌های مختلف از اکتشاف تا فروش محصولات معدنی را شامل شده و بر توسعه و رشد اقتصاد معدنی تاثیر بسزایی دارد، نیازمند ثبات در قوانین و سیاست‌های حاکم بر فعالیت‌های معدنی است. حال با توجه به این نکات برخی کارشناسان و فعالان معدنی در ایران نیز معتقدند که می‌توان با استفاده از مدیریت ریسک میزان صرفه اقتصادی از فعالیت‌های معدنی را افزایش داد اما برای رسیدن به این امر راهی طولانی و سخت وجود دارد.
مدیریت ریسک در بخش‌های مختلف معدن
سیداحمد مشکانی که از استادان دانشگاه و فعال معدنی است، در مورد مدیریت ریسک و تاثیر آن بر فعالیت‌های معدنی به صمت می‌گوید: در حوزه معدن سه نوع ریسک وجود دارد که شامل اکتشاف، استخراج و فرآوری مواد معدنی بوده و بیشترین میزان ریسک در این زنجیره به بخش اکتشاف بازمی‌گردد که نیازمند سرمایه‌گذاری است.
مشکانی در ادامه با بیان اینکه ریسک در حوزه معدن تنها به زنجیره تولید محصولات محدود نمی‌شود، گفت: از جمله ریسک‌هایی که متعلق به ماهیت معدن نبوده اما تاثیر بسزایی بر این بخش دارد، می‌توان به ریسک سیاسی و ریسک اقتصادی که همان بازار جهانی است، اشاره کرد. در واقع ریسک اقتصادی یکی از مواردی است که می‌تواند فعالیت در این حوزه را تحت تاثیر قرار دهد. به عنوان مثال بازار سنگ‌آهن که دچار نوسان زیادی شده و با کاهش قیمت همراه بوده، به عنوان یک ریسک از آن یاد می‌شود چراکه درحال‌حاضر مراحل اکتشاف و استخراج مواد معدنی روند مناسبی داشته اما همین امر یعنی کاهش قیمت، ریسک فعالیت در این حوزه را بالا برده و به نوعی از میزان صرفه اقتصادی آن می‌کاهد. ریسک سیاسی به همین‌گونه روی تجارت و خرید و فروش محصولات معدنی تاثیرگذار بوده و در صورت وجود برخی محرومیت‌ها امکان فروش آنها وجود نخواهد داشت.
بیشترین ریسک در بخش اکتشاف
وی معتقد است که ریسک‌های موجود در فعالیت‌های معدنی که بخشی از آنها به‌طور مستقیم با معدن در ارتباط هستند و از جمله مهم‌ترین آنها اکتشاف است که بیشترین میزان ریسک را داشته از یک طرف و همچنین ریسک سیاسی و اقتصادی از سوی دیگر می‌تواند بسته به نوع شرایط موجبات پیشرفت و ترقی در حوزه فعالیت‌های معدنی را فراهم کرده یا آن را با شکست‌های سنگین مواجه کند.
مشکانی گفت: افرادی در این حوزه وجود دارند که با مدیریت بازار ریسک در معدن آشنا بوده بنابراین می‌توان با استفاده از دانش و تجربه آنها نسبت به کاهش ریسک فعالیت‌های معدنی اقدام کرد. به عنوان مثال زمانی که قصد سرمایه‌گذاری روی محصولی معدنی همچون مس را دارید لازم است تا یک پیش زمینه در مورد آینده این محصول داشته باشید. در این زمان نقش کسانی که در مدیریت ریسک اقتصادی فعالیت می‌کنند پررنگ می‌شود. به این ترتیب که با ارزیابی نمودارهایی که در بازار جهانی خرید و فروش این محصول را تحلیل و بررسی کرده، امکان پیش‌بینی قیمت مس را در آینده و اینکه آیا با صرفه اقتصادی همراه است، فراهم کرده و با انجام سرمایه‌گذاری در چرخه تولید محصول مورد نظر از اکتشاف تا فرآوری زمینه را برای سودآوری فراهم می‌کنند.
وجود ثبات در قوانین از نیازهای مدیریت ریسک
از سوی دیگر نوع سیاست‌گذاری‌هایی که بر بخش معدن و فعالیت‌های معدنی حاکم است باید مورد توجه قرار گیرد. مواردی همچون افزایش حقوق دولتی در یک برهه زمانی کوتاه مدت نشان از نبود ثبات در قانون و سیاست‌های حاکم در این بخش دارد و همین امر باعث کاهش فعالیت معدنکاران خواهد شد. همچنین هزینه‌های جانبی دیگری همچون هزینه‌های حمل‌ونقل و سوخت نیز از دیگر مواردی است که در صورت نبود یک قیمت مشخص و افزایش بی‌رویه آنها موجبات کاهش فعالیت و سرمایه‌گذاری را در پی خواهد داشت و تنها در صورت وجود یک روند مشخص برای افزایش هزینه امکان مدیریت آن وجود داشته و فعالیت را با صرفه اقتصادی همراه خواهد کرد.
وی معتقد است که پیش‌بینی کردن شرایط و مدیریت ریسک نیازمند انسجام و ثبات در ریسک‌های جامعه همچون ریسک تورمی و عوامل اقتصادی و سیاسی بوده تا امکان پیش‌بینی در آنها وجود داشته باشد و بتوان عملکرد موفقی در مدیریت ریسک معدن داشت. به همین منظور شرکت‌های معدنی زمینه آموزش افراد در حوزه‌های مختلف از اکتشاف تا بازار را فراهم کرده و به این ترتیب مدیریت ریسک در هر بخش برعهده یک فرد قرار گرفته تا امکان پیش‌بینی را داشته باشند.
در واقع مدیریت ریسک در بخش معدن یک عامل با چند متغیر بوده و به آنها وابسته است و تنها کشورهایی می‌توانند از یک مدیریت ریسک مناسب برخوردار باشند که تورم آنها روند مشخصی در جامعه داشته باشد و توان انجام اموری همچون بازاریابی وتولید محصولات معدنی از مرحله اکتشاف تا فرآوری را با استفاده از نیروهای متخصص داشته باشند. مشکانی گفت: درحال‌حاضر برای بکارگیری مدیریت ریسک در ایران راهی طولانی و سخت در پیش است. چراکه نبود ثبات در قیمت‌ها و افزایش هزینه‌های جانبی همچون قیمت سوخت و هزینه‌های حمل‌ونقل روند مشخص امکان مدیریت ریسک اقتصادی را از بین برده است. از این‌رو لازم است که برنامه‌ریزی‌های لازم برای رسیدن به این امر انجام شده تا زمینه برای افزایش صرفه اقتصادی فعالیت‌های معدنی فراهم شود.
(نرگس قیصری – گروه معدن – برگرفته از روزنامه صمت مورخ 1393/09/20)
