نرگس قیصری – گروه معدن: درست است که حجم بالایی از تولید مواد معدنی در ایران برعهده معادن بزرگ است اما نباید از نقش معادن کوچک مقیاس که تعدادشان قابل توجه است به راحتی عبور کرد.
با این حال در شرایط کنونی و به دلیل رکود حاکم بر بازار بیشترین تاثیر روی این معادن بوده که منجر به تعطیلی تعداد زیادی از آنها شده است ولی کارشناسان معتقدند که در آینده با خروج از رکود، فعالیت معادن رونق خواهد گرفت و با انجام فعالیت‌های اکتشافی دقیق می‌توان از معادن کوچک سود برد. آنچه امروزه کار را برای فعالیت در این معادن مشکل کرده، نبود سرمایه برای اجرای فعالیت‌های معدنکاری است. در این زمینه دولت می‌تواند با ارائه تسهیلات کم بهره به معدنکاران زمینه فعالیت آنها را هموار کند.
طبقه‌بندی مختلف معادن
یک کارشناس ارشد زمین‌شناسی اقتصادی در گفت‌وگو با صمت معادن کوچک را در پسابرجام این گونه ارزیابی اعلام کرد و گفت: معادن کوچک شاید دارای تعریف مشخص و دقیقی نباشند اما به‌طور کلی در بخش فلزات، به معادن دارای ذخیره پایین در حد ۱۰۰ تا ۲۰۰هزار تن کانسنگ ماده معدنی، اطلاق می‌شود که این تعریف در طبقه‌بندی سایر مواد معدنی و سنگ‌های تزئینی متفاوت است.
کامران کاوه‌فیروز در ادامه افزود: اگر از دیدگاه معادن فلزی به آینده معادن کوچک نگاه کنیم با توجه به قیمت‌های روز فلزات پایه و حتی گرانبها، اکتشاف و استخراج این نوع از معادن اقتصادی به نظر نمی‌رسد اما آینده معادن کوچک روشن و بسیار امیدوارکننده است. زیرا با توجه به رکود نسبی حاکم بر قیمت فلزات پایه و حتی گرانبها در جهان، در آینده نزدیک این رکود به رونق تبدیل می‌شود و برای معادن کوچک امیدبخش است تا بتوانند با شرایط ساده‌تری به استخراج و فرآوری مواد معدنی بپردازند. در حال حاضر که در دوره رکود و کاهش قیمت فلزات هستیم، زمان بسیار مناسبی برای شناسایی و اکتشاف دقیق این قبیل معادن است که در سال‌های آینده و در دوره رونق اقتصادی فلزات به بهره‌برداری برسند.
او در پاسخ به این سوال که معادن کوچک با توجه به شرایط منطقه به چه سمتی حرکت می‌کنند نیز اظهار کرد: شرایط منطقه و جهان و به سرانجام رسیدن «برجام» به نفع ایران است. برداشته شدن تحریم‌ها و افزایش مناسبات با کشورهای منطقه رونق اقتصادی خوبی به همراه خواهد داشت و تاثیر بسزایی در معادن کشور به ویژه معادن کوچک دارد.
کاوه فیروز افزود: با توجه به دوره پسابرجام به نظر می‌رسد اگر قیمت فلزات در مقیاس جهانی دچار نوسانات ناگهانی کاهش نشود شرایط در منطقه به گونه‌ای پیش خواهد رفت که معادن کوچک به سمت فعال شدن و افزایش تعداد پیش روند.
تامین‌کنندگان کشورهای همسایه
این کارشناس ارشد زمین‌شناسی اقتصادی درباره اینکه آیا معادن کوچک مقیاس می‌توانند در آینده تامین‌کننده مواد معدنی مورد نیاز برای کشورهای همسایه و منطقه باشند نیز بیان کرد: در چند سال اخیر در منطقه خاورمیانه به ویژه کشورهای همسایه مانند ترکیه، افغانستان، عراق و… اکتشاف معادن کوچک در دستور کار قرار دارد و حتی در برخی موارد اکتشافگران داخلی نیز به این کشورها جذب شده‌اند که نشان از اهمیت و جذابیت معادن کوچک دارد.
او ویژگی‌های مثبت معادن کوچک را سرمایه‌گذاری پایین و بازدهی سریع آنها نسبت به معادن متوسط و بزرگ دانست و افزود: نیاز به مواد اولیه معدنی در تمام صنایع اجتناب‌ناپذیر است. از طرفی با وجود قرار گرفتن کشورهای صنعتی و اقتصادی در ڪ، معدن و تجارت از این معادن و صنایع کوچک همراه آنها در قالب کاهش نرخ حقوق دولتی همچنین ارائه تسهیلات با دوره بازگشت طولانی از طریق صندوق سرمایه‌گذاری از راهکارهای بهبود شرایط معادن کوچک مقیاس است.
نبود ثبات در تصمیم‌گیری‌ها
مدیرعامل شرکت «زرسا سنگ زاگرس» نیز درباره راهکارهای بهبود شرایط حاکم بر معادن کوچک مقیاس به صمت گفت: معادن کوچک مقیاس در حال حاضر با مشکلات عدیده‌ای دست به گریبان هستند مهم‌ترین و اصلی‌ترین این مشکلات تامین سرمایه و نبود ثبات در تصمیم‌گیری‌های کلان معدنی مانند مداخله سازمان‌ها و نهادهای مرتبط با معدن و حتی اقتصادی است (ازجمله نرخ برابری ریال و ارزهای رایج دنیا، نرخ سود تسهیلات و تعرفه‌های گاه غیرکارشناسی واردات و…. ) که باعث شکوفا نشدن و موثر نبودن این مجموعه از معادن کشور شده که از قضا ظرفیت بسیار بالایی برای رشد دارند.
فرزاد طاهری درباره میزان ظرفیت معادن ایران برای تامین نیاز صنایع مختلف کشورهای همسایه نیز گفت: ایران با دارا بودن انرژی ارزان و نیروی متخصص به نسبت ارزان و معادن کوچک مقیاس فراوان در صورتی که حمایت واقعی از تولید و معدنکاری انجام دهد، می‌تواند بیشترین ظرفیت را در تامین مواد اولیه کشورهای منطقه ازجمله عراق افغانستان و کشورهای شمالی ایران که دسترسی به آب‌های آزاد ندارند را در اختیار می‌گیرد. او ادامه داد: بنابراین شناسایی معادن کوچک مقیاس دارای ظرفیت خوب و حمایت مالی و مدیریتی آنها، در کنار جوایز صادراتی و الهام گرفتن از سیاست‌های موفق کشورهای دیگر موجب جهش میزان صادرات معادن کوچک خواهد شد.
نیاز معدنداران کوچک به حمایت
یک استاد دانشگاه نیز درباره وضعیت معادن کوچک مقیاس به صمت گفت: امروزه بازار جهانی برای معدنکاری معادن کوچک بسیار وخیم است و حتی معدنکاران معادن بزرگ هم در جهان دچار چالش شده و بسیاری از این معادن نیروهای خود را تعدیل یا ظرفیت تولید را تغییر داده‌اند یا فعالیت خود را متوقف کرده‌اند.
سیداحمد مشکانی اظهار کرد: معدنداران کوچک بدون هیچ‌گونه حمایت از سوی دولت باید با هزینه‌های سوخت؛ کارگری، حقوق دولتی، مالیات و قوانین دست‌وپا گیر سروکار داشته باشند. از طرفی با توجه به قیمت پایین جهانی مواد معدنی آنها باید برای بقا مواد تولید شده خود را با قیمت اندک که منجر به ضرردهی می‌شود، اقدام کنند تا در چرخه تولید باقی بمانند.
وی بر این باور است با ادامه پیدا کردن این روند در آینده نزدیک معادن کوچک تعطیل خواهد شد. اتفاقی که امروزه برای معادن سنگ‌آهن رخ داده و شاهد تعطیلی آنها هستیم. در این میان باید سعی کرد تا هزینه‌های حمل‌ونقل را کاهش داد. از طرفی با اجرایی کردن بخشودگی‌های خاص برای معدنکاران باید به این افراد به چشم کارآفرین نگریست. فروش ماشین‌آلات معدنی به‌صورت اقساط و با بهره کم به معدنکاران نیز از دیگر اقداماتی است که به فعالان این حوزه کمک می‌کند. مشکانی معتقد است که برای بقای معادن، به‌ویژه معادن کوچک مقیاس، باید محصولات معدنی تولید شده به قیمت جهانی خریداری شود و این روند تا زمان بهبود یافتن وضعیت قیمت مواد معدنی ادامه پیدا کند. از طرفی معدنکاران کوچک باید با تمهیدات علمی و کم کردن هزینه‌های خود باعث شوند با کمترین سود حرکت خود را ادامه داده تا از این بحران عبور کنند.
(نرگس قیصری – گروه معدن – برگرفته از روزنامه صمت مورخ 1394/11/01)
