نرگس قیصری – گروه معدن: کاری نمی‌توان کرد؛ طلا است دیگر و به عنوان یک پشتوانه مالی و اقتصادی برای بسیاری از کشورها ارزشمند است.
پس به‌جا است اگر سرمایه‌گذاری‌های بسیاری برای استفاده بهینه از این فلز زرد رنگ انجام شده و در این بین بسیاری حتی از استحصال دوباره طلا از زباله‌های الکترونیکی نیز نمی‌گذرند.
در زباله‌های الکترونیکی مقادیر ناچیزی طلا و دیگر فلزات گرانبها استفاده می‌شود اما ارزش اقتصادی طلای همین زباله‌ها نیز به اندازه یک معدن طلا است و به همین دلیل پژوهش‌های بسیاری برای جداسازی و استحصال طلای موجود در آنها انجام می‌شود تا علاوه بر استفاده بهینه از این منبع تازه، از ورود آن به محیط‌زیست جلوگیری شود.
۲هزارگرم طلا در یک تن صفحه چاپی
با توسعه میزان مصرف کالاهای الکترونیکی در جهان و افزایش میزان تولیدات صنعتی شاهدیم روزانه مقادیر زیادی زباله‌های الکترونیک تولید می‌شود که در ساخت آنها مواد مختلفی ازجمله فلزات گرانبها همچون مس و طلا استفاده شده‌اند و دلیل آن مقاومت این فلزات در برابر حرارت و شوک‌های ناشی از جریان برق است.
نتیجه یک پژوهش نشان می‌دهد اگر بخواهیم آماری از میزان طلای موجود در برخی از تجهیزات فناوری ارائه دهیم، صفحه‌های مدارچاپی تلفن همراه نمونه خوبی است که ۲هزار گرم بر تن طلا از آن استحصال می‌شود و این عدد در مقایسه با میانگین طلای موجود در معادن جهان که حدود۲/۷ گرم بر تن است عدد بزرگ و قابل‌توجهی است. این موضوع درباره مس نیز صادق است و می‌بینیم صفحه‌های مدارچاپی رایانه بدون انجام عملیات تغلیظ، ۴۰درصد مس دارند، این در حالی است که در برخی معادن بعد از یک‌بار انجام عملیات تغلیظ به محتوای مس ۲۵درصد وزنی می‌رسد.
حال با توجه به وجود ذخایر ارزشمند در زباله‌های الکترونیکی که شامل بیش از ۵۰ نوع فلز هستند، به عنوان مهم‌ترین زباله قرن ۲۱ میلادی شناخته شده‌اند. به همین دلیل بسیاری از شرکت‌های پژوهشی در کشورهای صنعتی و پیشرو دست به کار شده‌اند تا با آزمایش روش‌های مختلف این ذخایر ارزشمند را از میان زباله‌های الکترونیک بازیابی کنند. اما از آنجایی‌که استحصال طلا و تولید آن همواره با آلودگی‌های زیست‌محیطی همراه بوده کار برای دانشمندان سخت شده است. از دیگر عوامل بازدارنده برای استحصال و فرآوری این نوع محصولات، بالا بودن هزینه و نداشتن صرفه اقتصادی در کنار آلودگی‌های زیست‌محیطی است. برخی از پژوهشگران و دانشمندان می‌گویند ذخایر طلا و مس موجود در زباله‌های الکترونیکی می‌تواند جایگزین مناسبی برای ذخایر معدنی باشد. ایران نیز به‌عنوان یکی از کشورهای معدنی جهان شناخته شده و ذخایر معدنی فراوانی در اختیار دارد با این حال دانشمندان و پژوهشگران در حال تلاش برای بازیافت زباله‌ها و استحصال طلا و مس موجود در آنها هستند و به موفقیت‌هایی نیز دست یافته‌اند.
دانشمندان ایرانی توانسته‌اند با بازیافت زباله‌های الکترونیکی به روش زیستی که آسان، ساده و کارآمد و مهم‌تر از همه ارزان است طلا، مس و نیکل را از صفحه‌های مدارچاپی رایانه و تلفن همراه بازیافت کنند. به گفته پژوهشگران، روش زیستی به صرفه است و مشکلات زیست‌محیطی به همراه نداشته و ارزش‌افزوده بالایی دارد و برای نخستین‌بار در دنیا مطرح شده است.
ابداع فرآیندی سبز برای بازیابی
یکی از اقدامات انجام شده برای استحصال طلا چندی پیش در کشور کانادا از سوی گروهی از پژوهشگران دانشگاه «ساسکا چوان» انجام شد و آنها موفق به شناسایی روشی برای بازیابی طلا از جواهرات و دستگاه‌های الکترونیکی با هزینه مناسب و ارزان و در عین حال سازگار با محیط‌زیست شدند.
در این روش پژوهشگران با استفاده از محلولی که پایه آن سرکه است، نشان دادند که با هزینه ۴۷ دلاری، می‌توان از فاضلاب قابل استفاده، طلا به‌دست آورد. همچنین می‌توان از این روش برای استحصال دوباره ضایعات الکترونیکی نیز استفاده کرد و آن را به جای روش‌های صنعتی امروزی که آلودگی‌های زیست‌محیطی بسیاری به دنبال دارند به‌کار گرفت. در این گزارش که ایسنا ارائه کرده گام بعدی دانشمندان، شناسایی شرکای صنعتی برای استفاده از این فرآیند در مقیاس بالا به منظور بازیافت طلا است. آنها بر این باورند که از این روش می‌توانند در نهایت در معادن طلا که درحال‌حاضر بر سیانیدسدیم سمی برای استخراج، اتکا دارند، استفاده کنند.
استحصال طلا از گوشی تلفن همراه و رایانه
یک استاد دانشگاه و کارشناس فعال در بخش معدن درباره استحصال طلا از زباله‌های الکترونیکی با روش جدید و استفاده از محلولی که اساس آن سرکه است در گفت‌وگو با اظهار کرد: روش‌هایی هستند که از باطله‌های الکترونیکی طلا، استحصال می‌کنند. زیرا تعدادی از چیپ‌های رایانه، گوشی تلفن همراه و… برای انتقال راحت‌تر به سیستم و در عین حال مقاومت دربرابر حرارت و شوک‌پذیری بالا از روکش‌های طلا استفاده می‌کنند.
سید احمد مشکانی افزود: جداسازی طلای قطعات الکترونیکی، نیازمند روش‌های شیمیایی است. حال این شرکت کانادایی با رسیدن به یک روش جدید که میزان آلودگی‌های حاصل از آن برای محیط‌زیست پایین است نسبت به خرید زباله‌های الکترونیکی اقدام و آنها را با هزینه‌ای کم خریداری کرده و نسبت به فرآوری آنها اقدام می‌کند. به گفته مشکانی روزانه مقادیری طلا برای صنایع الکترونیک و نظامی همچون ساخت موشک و همچنین سفینه‌های فضاپیما استفاده می‌شود که مقدار آن رو به افزایش است. بنابراین باید طلای استفاده شده در وسایل یادشده را بعد از اتمام عمر آنها با استفاده از یک روش مشخص استحصال کرد. وی افزود: با گذر زمان و توسعه صنعت و پیشرفت در صنایع مختلف در آینده‌ای نزدیک، روش‌های نوینی ابداع خواهد شد که با کمترین هزینه، طلای موجود در زباله‌های الکترونیک را استحصال کرده و به چرخه تولید باز می‌گرداند. البته در نظر گرفتن روش‌هایی که کمترین آلودگی زیست‌محیطی را دارند و از نظر اقتصادی به صرفه هستند از اهمیت بالایی برخوردار است. این استاد دانشگاه در پاسخ به اینکه طرح ارائه شده از سوی موسسه کانادایی تا چه اندازه در جهان مورد توجه قرار خواهد گرفت، اظهار کرد: با توجه به اینکه روش‌های استحصال و جداسازی طلا که امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرد، دارای هزینه بالایی است و آلودگی‌های زیست‌محیطی بسیاری دارد، می‌توان گفت که این روش با توجه به ارزان بودن و کم بودن میزان آلودگی‌های زیست‌محیطی مورد توجه قرار خواهد گرفت. مشکانی با بیان اینکه در جهان همه به‌دنبال دو خط‌مشی کلی هستند ادامه داد: نخست اینکه مواد معدنی با کمترین هزینه استحصال شوند و بعد از آن روش استحصال کمترین آلایندگی زیست‌محیطی را داشته باشد.
وی بر این باور است که روش استحصال طلا از زباله‌های الکترونیکی با شرایط یاد شده، اگر قابلیت اجرایی داشته باشد، به‌طور حتم طرحی مناسب برای جهان صنعتی امروز است. به گفته این کارشناس معدن برای اجرای طرح استحصال طلا و فلزات گرانبهای موجود، در گام نخست باید ضایعات یا زباله‌های الکترونیک در یک مکان مشخص جمع‌آوری شود. در کشورهای اروپایی زباله‌ها یا ضایعات در مکان‌های خاص یا به وسیله شرکت‌های خاص جمع‌آوری می‌شود. بنابراین اگر ایران قصد استفاده از اینگونه طرح‌ها را دارد باید حجم مناسبی از زباله‌های الکترونیک را در اختیار داشته باشد و با استفاده از دانش بومی دانشمندان ایرانی در حوزه استحصال و طرح تکمیل شده موسسه کانادایی نسبت به تولید طلا و دیگر فلزات ارزشمند موجود اقدام کند.
رشد مصرف طلا در وسایل ارتباطی
در گزارشی از کانال خبری ایمیدرترنت G۵ بین ۱۰ تا ۱۰۰ برابر بیشتر از سرعت فعلی G۴ گوشی‌های تلفن همراه است. با این سرعت شما قادر خواهید بود یک فیلم سینمایی یا نمایش کمدی را در ۳ ثانیه دانلود کنید. همچنین این فناوری باعث کاهش مصرف انرژی و طول عمر باتری گوشی‌های تلفن همراه می‌شود.
این فناوری جدید به خودی خود باعث می‌شود افراد، تلفن همراه فعلی خود را کنار گذاشته و گوشی‌های جدیدی G۵ تهیه کنند که بازار مطلوبی برای تولیدات محصولات بخش معدن و مواد اولیه به‌وجود خواهدآورد.
(نرگس قیصری – گروه معدن – برگرفته از روزنامه صمت مورخ 1394/11/26)
