دهانه آتشفشانی کمانج مه گوج در استان سیستان و بلوچستان واقع است. این دهانه‌های آتشفشانی در آغاز شگفتی و زیبایی آن از طریق عکس‌های هوایی و تصاویر گوگل ارث مورد توجه قرار گرفت. طی سال ۱۳۹۰ بود که مهندس مجید خاتمی طی پژوهش در گوگل ارث از این پدیده‌های زمین‌ساختی در ۸۰ کیلومتری غرب کوه بزمان مطلع گردید. که طبق تقسیمات استانی بنظر می‌رسید در استان سیستان بلوچستان واقع باشند. اما پس از رسیدن به منطقه متوجه شدیم در جنوبی‌ترین ناحیه استان کرمان و ۳۵ کیلومتر مانده به مرز سیستان قرار دارند .طی تحقیقات مختلف از بخش زمین‌شناسی دانشگاه‌های کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان مشخص گردید که هیچگونه اطلاع و گزارشی از این دهانه‌های بزرگ صورت نگرفته و نامی نیز برای آنها ثبت نگردیده است.
پس از حدود سه سال تحقیق و برنامه‌ریزی بالاخره یک تیم ۱۳ نفره از کویرنوردان کرمان، مشهد و تهران، به این منطقه سفر کردند. برای دسترسی به این منطقه در جنوبی‌ترین نقطه استان کرمان از جاده بم به ایرانشهر، در تقاطع سه‌راهی جاده اصلی به تگ فرهاد به سمت چاله‌ها تغیر مسیر دهید و پس از حدود ۳۵ کیلومتر به محل دهانه‌ها می‌رسید.
گزارش دکتر قطبی، زمین‌شناس، با بررسی تصاویر ماهواره‌ای منطقه، حدود ۱۲ اثر شبیه به این گودال قابل شناسایی گردیده. بیشترین ارتفاع دهانه مربوط حاشیه جنوب‌غربی (۱۲۴۰ متر) و کمترین ارتفاع مربوط به حاشیه شمال‌شرقی دهانه (۱۱۵۴متر) بوده و اختلافی حدود ۸۶ متر را نشان می‌دهد. عمیقترین بخش مرکزی این گودال ارتفاع ۱۰۵۴ متری را نشان می‌دهد. به این ترتیب عمق گودال مه‌گوج حدود ۱۹۰ متر تخمین زده می‌شود و قطر این گودال نیز در حدود ۶۰۰ متر است. در اطراف دهانه سنگهای متنوعی از جنس بازالت و آندزیت و به مقدار کمتری داسیت مشاهده میگردد. اکثر بازالتها دارای بافت متخلخل و بادامکی هستند که حفرات اکثرا توسط کلسیت و سیلیس پر شده‌اند. وجود حفرات فراوان در سنگهای منطقه و متخلخل بودن آنها نشان از وجود گاز فراوان در ماگما تشکیل دهنده این سنگها می‌باشد که هنگام خروج از ماگمای در حال سرد شدن در حاشه جنوب غرب گودال که بیشترین ارتفاع را نیز به خود اختصاص داده لایه‌هایی سنگی مشاهده می‌شود که در نگاه اول رسوبی به نظر می‌رسند ولی پس از نمونه‌برداری متوجه می‌شویم که این لایه‌های سنگی رسوبی نبوده و متعلق به سنگهای آذرین بازالتی و آندزیتی می‌باشند که حاکی از مراحل متفاوت عملکرد آتشفشانی دارند این نوع از آتشفشانها بدلیل شبیه بودن به لایه‌های رسوبی استراتوولکان نامیده می‌شوند. در دامنه جنوب‌غربی گودال شاهد چین خوردگی لایه‌های هستیم که بیشترین میزان ریزش را نیز در همین بخش شاهدیم، با توجه به این مسئله شاید بتوان دلیل چین‌خوردگی لایه ها را به این مسئله مرتبط دانست که بدلیل خالی شدن بخشهای زیرین و فشار طبقات فوقانی این چین‌خوردگی به تدریج در طبقات فوقانی رخ داده است. گرچه آثار ریزش تحت تاثیر نیروی وزن طبقات سنگی در منطقه بوفور دیده می‌شود و طبق اظهار نظر افراد حلی در سالیان گذشته بخش زیادی از این گودال توسط سنگهای ریزشی اطراف پر شده است. با توجه به نوع سنگهای موجود در منطقه و همچنین شکل این گودال، می‌توان این گودال و انواع مشابه با آنرا در منطقه به پدیده‌های آتشفشانی بویژه آتشفشان بزمان نسبت داد. این دهانه آتشفشانی یکی از چندین دهانه موجود در منطقه است که بواسطه خالی شدن بخشهای زیرین و ریزش دهانه شکل زیبایی به خود گرفته است .
منبع: سایت https://www.irandeserts.com/
گردآورنده: مهندس سمیه احمدی – کارشناس بخش فنی گروه معدنی و بازرگانی زرمش
