کتایون ملکی – گروه معدن: فلز مس هرچند جزو فلزات استراتژیک محسوب نمی‌شود اما به دلیل کاربرد فراوان در صنایع مختلف طرفداران بسیاری در بازار جهانی دارد. بازار این فلز در ماه‌های گذشته نوسانات بسیاری داشته است.
البته فعالان بخش معدن معتقدند برخی از این نوسانات از سوی شیلی به عنوان بزرگترین تولیدکننده مس در جهان ایجاد شده است. از سوی دیگر چین نیز با سرمایه‌گذاری‌های خود در کمربندهای مسی به دنبال افزایش تولید این فلز است. در واقع بازار مس را می‌توان بازار پر تقاضایی دانست و این موضوع برای ایران که ذخایر خوبی از این فلز در اختیار دارد، خبر خوشی خواهد بود.
نوسانات قیمت مس
قیمت مس در ۱۸اردیبهشت امسال( ۸می ۲۰۱۵) به ۶۳۹۷ دلار در هر تن رسید. قیمت این فلز مانند سایر فلزات همچون آلومینیوم و سنگ‌آهن پس از کاهش شدید در ماه‌های ژانویه و فوریه کمی احیا شده و رو به افزایش است.آمارها حاکی از آن است که قیمت سهام شرکت «فریپورت» یکی از بزرگترین تولیدکنندگان مس در دو هفته اخیر بهبود یافته است. البته نکته‌ای که باید آن را در نظر داشت این است که تحرکات بازار مس دارای تفاوت‌هایی با دیگر فلزات پایه نظیر سنگ‌آهن است، چون مس کاربرد بیشتر و متنوع‌تری نسبت به بقیه فلزات دارد. صنایع ساختمانی، تولیدکنندگان لوازم خانگی، بخش نیرو و برق‌رسانی ازجمله مهم‌ترین مصرف‌کنندگان نهایی مس به‌شمار می‌آیند.تحلیلگران قیمت مس را به عنوان بازتابی از سلامت اقتصاد جهان ارزیابی می‌کنند به همین دلیل نام «دکتر مس» را برای آن انتخاب کرده‌اند. در عین حال قیمت مس نشان می‌دهد که دیگر فلزات صنعتی چه وضعیتی دارند.هلدینگ «آتیه‌اندیشان مس» در گزارشی که برای صمت به‌طور اختصاصی ارسال کرده، به این نکته توجه کرده که اگرچه قیمت مس در ابتدای سال ۲۰۱۵م افت داشت، اما از آن به بعد بهبود پیدا کرد. درحال‌حاضر قیمت مس در بالاترین میزان آن از ابتدای سال قرار دارد دلیل این مسئله هم اختلالات عرضه در برخی معادن مهم و کلیدی مس در شیلی بوده است.
حدود نیمی از ذخایر مس جهان در امریکای‌جنوبی قرار دارد، به طوری که شیلی بیشترین ذخایر مس را در خود جای داده و بعد از آن پرو قرار دارد. افزایش قیمت مس برای تولیدکنندگان دارای جنبه‌های مثبتی است. قیمت مس هم‌اکنون در بالاترین سطح از دسامبر ۲۰۱۴ داد و ستد می‌شود و در مقایسه با سال پایه یک‌درصد بازدهی دارد.آلومینیوم در همین دوره ۴ درصد بازدهی داشته است.با وجود ثبات قیمت مس در ماه‌های اخیر، قیمت آن همچنان ۴۰ درصد پایین‌تر از سال ۲۰۱۱م است.
افت تولید در شیلی، افزایش تولید در چین
شیلی در مارس ۲۰۱۵ حدود ۴۷۰ هزار تن مس تولید کرد که افت ۲ درصدی را در مقایسه سال به سال آن نشان داد. همچنین تولید مس شیلی در ماه فوریه یک درصد افت داشت. افت تولید شیلی در اوایل امسال میلادی تحت‌تاثیر باران‌های سیل‌آسا اتفاق افتاد.
از زمانی که شیلی به بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده مس تبدیل شده، تحلیلگران به دقت آمارهای تولید این کشور را ارزیابی می‌کنند. اختلال‌های عرضه در شیلی نشانه مثبتی برای افزایش قیمت مس محسوب می‌شود. البته تولید مس در اندونزی نیز تحت تاثیر مسائل منفی قرار گرفته است. این کشور سال گذشته صادرات سنگ خام را ممنوع کرد و پس از آن صادرات مس و بوکسیت تحت‌تاثیر این تصمیم قرار گرفت.
اوایل امسال میلادی نیز کارگران مدتی معدن «گراسبرگ» شرکت «فریپورت مک موران» را به محاصره درآوردند و این مسئله تولید این ناحیه را تحت تاثیر قرار داد. هرچند ظرفیت تصفیه مس چین در سال‌های اخیر به طور قابل‌توجهی افزایش یافته، اما تقاضای مس از زمان کند شدن رشد اقتصادی این کشور دارای روند معمولی بوده است.
تقاضای قوی مس در امریکا
آمارها نشان می‌دهد که تقاضا برای فلز مس در امریکا رو به افزایش است. فروش خودرو و وسایل نقلیه در امریکا در ماه آوریل در مقایسه با سال پایه ۳ درصد رشد داشت و به میانگین ۱۶ میلیون و ۴۶۰ هزار دستگاه رسید. رشد فروش وسایل نقلیه در امریکا نوید بخش تقاضای مناسب مس است. این میزان در ماه مارس در مقایسه با سال پایه که ۱۷ میلیون و ۵۰ هزار دستگاه بود، افت داشت. برآوردها نشان می‌دهد که در یک خودرو با اندازه متوسط حدود ۵۰ پوند مس مصرف می‌شود. همچنین هزینه صرف شده برای ساخت‌وساز در امریکا در ماه مارس در مقایسه با سال پایه ۲/۲ درصد افزایش یافته در حالی که آمار ساخت‌وساز در امریکا قوی بوده اما این وضعیت در چین ضعیف است.
نگاهی به وضعیت مس ایران و بازارهای جهانی
بدون شک تغییر در بازار مصرفی مس می‌تواند برای ایران نیز اثراتی به دنبال داشته باشد. از سوی دیگر با توجه به افزایش تقاضا در بازار این فلز، ایران می‌تواند حضورپررنگ‌تری نسبت به گذشته داشته باشد. همچنین تمایل چین برای افزایش تولید فلز سرخ مس می‌تواند گامی برای سرمایه‌گذاری مشترک روی ذخایر مس ایران باشد.احمد مشکانی، کارشناس بخش معدن درباره وضعیت معادن مس در کشور چین اظهار کرد: کمربندهای مس‌زایی بسیار خاص بوده که کمتر در چین دیده می‌شوند. این کمربندها در ایران، شیلی، پرو و برخی کشورهای دیگر وجود دارد. در واقع چین بیشتر در بخش مس سرمایه‌گذاری کرده و به عنوان مثال این کشور در معادن مس افغانستان و مغولستان سرمایه‌گذاری‌هایی را انجام داده است در نتیجه نمی‌توان چین را جزو تولیدکنندگان مس مانند شیلی تلقی کرد. بیشتر شرکت‌های بزرگ چینی تمایل دارند در معادن مس کشورهای دیگر سرمایه‌گذاری کنند.
وی درباره بازار مس ایران در کشوری مثل چین، بیان کرد: آن طور که گفته می‌شود نزدیک به ۱/۵سال است که مس ایران به صورت خرد فروخته می‌شود و بیشتر مس کاتد تولید شده وارد بازار نشده است. درحال‌حاضر قیمت مس در بورس لندن کاهش داشته است در صورتی که در ۳ ماه گذشته قیمت جهانی آن رشدی ۱۰۰۰دلاری در هر تن را شاهد بوده است.مشکانی افزود: با توجه به ذخایر موجود در کشور و همچنین تمایل چین به افزایش تولید مس ما می‌توانیم بازار خوبی در این کشور داشته باشیم. هرچند فلز مس فلزی استراتژیک نیست اما کاربرد فراوان آن و همچنین تولید آلیاژهای خاص موجب افزایش تقاضا برای مس شده است.از سویی دیگر افزایش مصرف مس در امریکا نیز می‌تواند فرصتی برای مس ایران باشد، در واقع دستیابی به توافق نهایی در مذاکرات هسته‌ای می‌تواند این فرصت را در اختیار تولیدکنندگان مس کشور قرار دهد. مشکانی درباره این موضوع افزود: قبل از اینکه بخواهیم به موضوع بازار فروش در امریکا ورود پیدا کنیم باید به این نکته اشاره کرد که قیمت تولید مس در ایران نسبت به قیمت جهانی کمتر است در نتیجه صادرات این فلز از توجیه اقتصادی برخوردار خواهد بود حتی اگر قیمت‌های جهانی به ۴۵۰۰ دلار در تن برسد. درنتیجه بازار ایران و بازار کشورهای دیگر می‌تواند فرصتی برای مس ایران باشد زیرا سود خوبی در این فلز نهفته است.به گفته وی، امروز کشورهای صنعتی همچون امریکا، آلمان و… نیاز فراوانی به مس دارند. در نتیجه می‌توان از بازارهای موجود در کشورهای دیگر به خوبی استفاده کرد.
مشکانی با اشاره به کاهش تولید شیلی نیز افزود: درحال‌حاضر شیلی میزان تولید خود را کاهش داده تا بتواند قیمت‌ها افزایش دهد زیرا این کشور یکی از قطب‌های تولید مس بوده و در نوسانات قیمتی آن تاثیر بسزایی دارد.
مولفه قیمت برای ورود به بازار جهانی
علیرضا بنکدار، مدیر صنایع معدنی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) نیز در گفت‌وگو با صمت درباره ورود مس ایران به بازارهای موجود در چین یا حتی امریکا اظهار کرد: ما معادن خوبی در بخش مس در اختیار داریم. از سویی دیگر با چنین ذخایری اگر بخواهیم به بازارهای مختلف وارد شویم باید این نکته را در نظر داشته باشیم که بازار عاملی زنده بوده و مولفه‌های ویژه خود را دارد بنابراین نیاز است به متغیرهای آن به‌طور هوشمندانه توجه شود زیرا چنانچه به آنها توجه نداشته باشیم بازار مسیر خود را طی می‌کند و صبر نمی‌کند تا به آن برسیم.وی ادامه داد: به‌عنوان مثال اگر در بحث فولاد بخواهیم نگاهی به بازار چین داشته باشیم خواهیم دید تولیدکنندگان این کشور برای کاهش قیمت تمام‌شده مواد اولیه را با کشتی‌های ۴۰۰هزار تنی وارد کرده و به‌دنبال کاهش بهای حمل مواد اولیه و نیز بررسی‌های زیاد در جهت حذف مواد و افزایش بهره‌وری کارخانه خود هستند. در نتیجه این اقدامات حاشیه سود کارخانه‌های تولید فولاد چین افزایش پیدا می‌کند به همین دلیل تعرفه‌ای که در کشور وضع می‌شود به‌دلیل فاصله نسبتا زیاد قیمت تمام‌شده محصول ایرانی با چینی موثر واقع نشده و نمی‌تواند به‌درستی با ورود محصولات این کشور مقابله کند.بنکدار افزود: به‌طور کلی اگر نتوانیم قیمت محصولات‌مان را تا حدودی زیر قیمت جهانی کاهش دهیم نمی‌توانیم ورود خوبی در بازار داشته باشیم. افزایش بهره‌وری و تولید محصول کیفی می‌تواند رقابت ما را آسان کند.
مدیر صنایع معدنی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) تاکید کرد: اگر می‌خواهیم در بخش مس به بازار چین وارد شده و موفق باشیم باید به مولفه کیفیت و قیمت توجه داشته باشیم. البته در بحث کیفی مس مشکلی نیست اما بدیهی است موضوعاتی از جمله قیمت تمام‌شده محصول و سایر هزینه‌ها که در امر صادرات موثرند با توجه به روند کاهشی جهانی قیمت برخی محصولات فلزی بسیار مهم است.امروزه اگر در برخی موارد محصولات ما قابل رقابت با بازار جهانی باشد بدیهی است بخشی از سود حاصل‌شده مربوط به ظرفیت‌ها و مواد معدنی خدادادی در کشور است که این بخش را نباید در دراز مدت به‌عنوان سود نگاه کرد. باید این امکانات را به‌عنوان کاتالیزور و به عنوان عوامل رفع موانع اولیه و ارتقا تخصص و دانش به منظور ورود به بازار جهانی تلقی کرد. روشن است ادامه این وضعیت یعنی استفاده از منابع ارزانقیمت کشور و فروش محصول بدین طریق باعث صدمه به منابع نسل‌های آینده کشور است. یکی از راه‌های ورود موفق و حساب شده به بازار جهانی مطالعات عمیق و درست پروژه‌ها در همه ابعاد قبل از اجرا و حرکت جدی به‌سوی بهره‌ور کردن واحدهای تولیدی است.
(کتایون ملکی – گروه معدن – برگرفته از روزنامه صمت مورخ 1394/03/05)
